ForteBank басқарма төрағасы Талғат Қуанышовпен Астанадағы банк ғимаратының бірінші қабатында лифт жанында белгіленген уақыттан шамамен 15 минут бұрын кездестік. 8-қабатқа көтеріліп, OpenSpace-ке келдік. СЕО кабинеті, негізінен осы кеңістіктің бір бөлігі болып табылады. «Мұнда қабылдау бөлмесі қайда?» - деп сұрағым келді, алайда банкирдің «Қызметкерлердің маған жазылуының қажеті жоқ, жай ғана келуге немесе хабарласуға болады» деген жауабы менің сұрағымның алдын алды.

Бірнеше минуттан кейін бізге Тимур Исатаев қосылды. 2024 жылдың сәуірінен ол ForteBank директорлар кеңесін басқарады. Оны қазіргі СEO-мен жалпы жұмыс немесе бірлескен жобалар ғана емес, сонымен бірге ұзақ жылғы достық байланыстырады. 10 жыл бұрын Исатаев ForteBank-ті оған Темірбанк пен Альянс Банк біріккен кезеңінде басқарды. Содан кейін Қуанышевқа өзінің позициясын беріп, операциялық басқарудан кетті. Енді оқиға қайталануда.

Банкирлер Forbes Kazakhstan-ға сұхбатты бірге беруге шешім қабылдады.

— Талғат Жұманұлы, сізді қайтадан ForteBank басқармасының төрағасы болуға не түрткі болды? Сіз оны 2015-2016 жылдары басқардыңыз және соңғы жылы банктің директорлар кеңесінің мүшесі болдыңыз. Сіздің тағайындалуыңыз ДК басшысы лауазымына Тимур Ризабекұлының келуімен байланысты ма?

Қуанышев: Иә, директорлар кеңесі жұмысының шеңберінде біз Тимур Ризабекұлымен бірге банкті одан әрі дамытудың түрлі нұсқаларын белсенді түрде талқылап, Болат Жамитұлы Өтемұратовқа (мажоритарлық акционер ForteBank — F) таныстырдық. Негізгі ой - Forte жылдам қарқынмен дамып, нарықтағы үлесі үшін күресе алады және күресуі қажет.

Талқылау барысында акционер маған топ-менеджментті айтарлықтай «жасарту», құрылымды оңтайландыру, банкті одан әрі дамыту стратегиясын әзірлеу міндетін қойып, басқарманы басқаруды ұсынды. Бұл маған қызықты болып көрінді.

Исатаев: Қазіргі уақытта айналамыздағы барлық нәрсе: орта, экономика, тұтынушылар, талаптар тез өзгеріп жатқанын көріп отырсыз, тиісінше банктер де өзгеруі тиіс. ForteBank те өзінің трансформациясы жолында тағы бір кезекті қадамын жасауы қажет, ал акционер біз Талғат екеумізді керек кезде тиісті орында болды деп есептеді. Сонымен қатар, біз 20 жылдан астам уақыт бірге жұмыс істеп келеміз. Біз бірге банктерді құрдық, содан кейін оларды саттық, сонымен қатар сатып алдық, бөлдік, біріктірдік, жаптық, тіпті салдық, мәселен осы ғимаратты (күледі).

— Бұрын сіз М&А мәмілелері туралы айтқан болатынсыз. Басқа банктерге due diligence жүргіздіңіздер ме, соны білгіміз келеді?

Қуанышев: Әлі жоқ. Бірақ егер мүмкіндік болса, біз мұны ертең жасауға дайынбыз. Негізінен банк басқармасы жаңа құрамымен кез келген түрлі жағдайларға дайын болуы тиіс.

— Жаңа құрамға қатысты: неліктен ForteBank басқармасы күрт жаңартылды – бірден төрт адам бір мезетте босатылды? Қуанышев: Мұндай ротациялар банкте әрбір үш-төрт жылда болып тұрады және олар әдетте бәріне пайда әкеледі. Өз уақытында біз де Тимур Ризабекұлымен бірге осыған ұқсас жолдан өткенбіз. Бұл дұрыс процесс. Осылайша, тоқырау болмайды, ал мидл-менеджментте өсу үшін жаңа мүмкіндіктер пайда болады. Басқарманының жаңа құрамының баршасы – көптеген жылдар бойы жұмыс істеген ForteBank қызметкерлері екеніне көз жеткізе аласыз.

Исатаев: Ең жағымсыз нәрсе - кедергілер, сіз мансаптық саты бойынша белгілі бір деңгейге жетіп, өсуге дайын боласыз, алайда мұны жасай алмайсыз, өйткені жоғарыда бастықтарыңыз отырады. Біздің топ дәстүр бойынша әрқашан сене алатын жақсы кадрлық резервті белсенді түрде өсіреді. Бұл біздің корпоративтік мәдениетімізді айтарлықтай ерекшелендіреді.

Қуанышев: Сонымен қатар, бұрынғы құрам ешқайда кетпейді: біреулер топта қалады, біреулер кейін қайтып оралу үшін, кезінде менің де Ұлыбританияға МВА алуға кеткенімдей, шетелге оқуға барады. Сонымен бірге, акционерде қайнар көзі банк болып табылатын топ үшін кадрлық резервті таңдау болады.

Исатаев: Бұрынғы команда қойылған мақсаттарына толығымен жеткенін, банкті жақсы қаржылық көрсеткіштерге шығарғанын, цифрлық сервистерді енгізгенін атап өткізіміз келеді, қазір IT-жаңартулары толығымен жүргізілуде. Айтпақшы, басқарманың жаңа құрамына енді ресми түрде 400-ден астам қызметкерді басқаратын IT басшысы енеді.

Қуанышев: Жалпы алғанда Forte-де бастапқыда қандай да бір ерекше «вайб» пайда болды, бір жағынан өздігінен өмір сүретін субмәдениет, екінші жағынан оны адамдар қалыптастырады деп айтуға болады. Мен сегіз жылдан кейін қайтып келгенде, көптеген қызметкерлерді білмейтініме қарамастан, осыны сезіндім. Қазір адамдар галстукпен жүрмейтіні белгілі (күледі). Міне біз келдік, енді Тимур екеуміз галстук тағу, формалды стиль – бұл тіпті анахронизм емес екенін өз үлгімізбен көрсетуге тырысамыз.

Исатаев: Дегенмен, әрине, қазіргі буындардың өзгеше екенін түсінеміз.

— Басқарманың жаңа құрамымен банкте қандай позицияларды нығайтуды көздейсіздер?

Қуанышев: Біз банкті ішінара қайта құрылымдаймыз. Оның ішінде барлық қызметкерлер, бейнелі түрде, құлшыныспен жұмыс істейтін құмырсқаның илеуін көргіміз келеді.

Біз ШОБ-ны несиелендіруге назар аудара отырып, экономиканың нақты секторын несиелеу сегментіндегі өз үлесімізді едәуір арттырамыз.

Жалпы, біз қазір корпоративтік блокты қайта құрып жатырмыз, оны салалық етіп жасаймыз. Міндетіміз – өсу, оның ішінде демографиялық өсім трендтерін ескере отырып, құрылысты қаржыландыру саласында да.

Бөлшек саудаға аз дәрежеде көңіл аударамыз. Альянс Банктен мұраға қалған біздің филиалдық желіміз бизнес-клиенттерге қызмет көрсетуге қайта бағытталатын болады, олар үшін қызметтер саны артады.

— Демек банк өзінің әмбебап моделін сақтайды, финтех болмайды ма? Куанышев: Жоқ, болмайды. Біз Kaspi немесе Halyk банкілерін қуып жетуге тырыспаймыз. Айталық, біздің өз нишамыз бар, біз классикалық банк болып қаламыз, алайда қазіргі заманның барлық элементтері мен цифрландырудың жоғары деңгейімен. Ол үшін бізде бәрі бар. Сонымен, басқа банктерде жасалған түріндегі финтех бізде болмайды. Керісінше, біз банк ретінде бір үлкен экожүйенің элементіне айналамыз, қазір топ оны құрумен шындап айналысуда.

— Жоғары базалық мөлшерлеме жағдайында корпоративтік сектордың кредиттік портфелін өсіру қаншалықты дұрыс?

Қуанышев: Біз аздан бастаймыз, тәуекелділік-тәбетімізді арттыратын боламыз, осы ретте біздің маржамыз аз болса да. Бұдан басқа, қорландыру үшін сыртқы қарыздарды, оның ішінде сауда қаржыландыру желісі бойынша қарастырамыз. Біз бір кездері корреспондент-банктермен жұмыс істеу бойынша көшбасшы болдық, енді өз позициямызды қайтарғымыз келеді. Мемлекеттік бағдарламаларға белсенді қатысуды және барлық ықтимал құралдарды қолдануды жалғастырамыз.

Исатаев: Жоғары базалық мөлшерлеме – үнемі болмайтынын айтқым келеді. Қысқа және орта мерзімді болжамдарымызда біз оның әлі де төмендейтінін күтеміз. Сондықтан ең жақсы әдіс – қазірден несиелеуді жаңарту, шын мәнінде бұл банктердің ұзақ мерзімді кезеңде олардың кірістілігін сақтайтын дәстүрлі бизнесі.

— Тұтынушылық қарыздар бойынша ГЭСВ шегінің төмендеуі банктің кірістілігіне теріс әсер етті ме?

Қуанышев: Жоқ. Басқа банктерден айырмашылығы Forte-де мөлшерлеме төмен, ал несиенің орташа сомасы көбірек. Иә, бұл аздап қауіпті, бірақ бізде тарихи тұрғыдан сенімді скоринг жүйесі бар.

Исатаев: Мен банк генетикасы оны басқаратын адамдармен беріледі дегенге сене бастадым. Өз кезеңінде біз жұмыс істеген АТФ орта класқа арналған банк болды, меніңше, бізге оны ForteBank-ке жеткізу сәтті болды. Қазіргі уақытта бізде шамамен 900 мың бөлшек саудамен айналысатын клиенттер және олардың барлығы дерлік осы сегменттің өкілдері.

Қуанышев: Сонымен бірге банктің генетикалық бейімділігі – ауқатты клиенттерге қызмет көрсету. Бізде тарихи тұрғыдан сенім білдіретін және көптеген жылдар бойы бізбен бірге Premier және Solo-клиентерінің (Solo премиум картасын ұстаушылар - F) үлкен қабаты қалыптасқан.

— ForteBank мобильді қосымшасы туралы сөйлесейік. Мен өзім, сіздің банктің клиенті ретінде, қазіргі уақытта App Store және PlayMarket-те жеке тұлғаларға арналған Forte-нің екі қосымшасын жүктеуге болатынын білемін. Бірақ, жаңартылған қосымша еш жерде хабарланбады, неліктен?

Қуанышев: Әзірше, біз жаңа қосымшаны тестілеуден өткізудеміз және оның кейбір элементтері әлі аяқталмады. Онда электронды несие өтінімдерінен және автонесиелеуден басқасының барлығы жұмыс істейді. Осы сервистерді қалай іске қосамыз, бұл бір-екі күнде жүзеге асады, сол кезде ресми түрде MIB2-ден MIB3-ке алмасу процесін бастаймыз. Содан кейін дизайн мен интерфейсті клиенттерге ыңғайлы және жылдам ету үшін жетілдіреміз.

— Шығындарды оңтайландырасыздар ма немесе персоналды қысқартасыздар ма? Қуанышев: Бұл жаңа цифрлық қызметтерге көшу жағдайында еріксіз болады деп ойлаймын. Офлайн-қызмет көрсетулердің үлесі айтарлықтай қысқарып жатқанын байқаймыз. Филиалдарға келушілер операциялардың елеулі өсуімен төмендеуде. Бүгінгі күні біз ағымдағы көлемде инкассация, күзет және т. б. қажет пе, жоқ па деп ойлаймыз, өйткені адамдар қолма-қол ақшаға мұқтаж емес екенін көріп отырмыз.

Исатаев: Неліктен біз қолма-қол ақшамен жұмыс істемейтін елдегі алғашқы банк болмаймыз? Бұл әлемдегі барлық реттеушілер мен салық салушылардың арманы емес пе? (Күледі.)

Қуанышев: Тиімділік мәселесі – біздің банк ретіндегі артықшылығымыз, біз шығын бөлігін сол «финтехтерге» қарағанда жақсы қадағалаймыз.

— Мемлекеттік қолдау банкінің балансында қалды ма? Менің білуімше, Forte балансында бұрын Альянс банкке депозит ретінде берілген «Самұрық-Қазына» облигациялары болған.

Қуанышев: Жоқ, біз оны 2024 жылдың соңында – 21 желтоқсанда өтегенбіз.

— Қазіргі уақытта банк секторы шамадан тыс реттелген деп ойлайсыз ба? Тағы да банктерді құтқарған кезеңмен салыстырғанда.

Исатаев: Жоқ, керісінше, реттеудің қосымша шараларын талап ететін салалар бар деп ойлаймыз. Мәселен, клиенттердің жеке деректеріне қолжетімділік: бізге ол тым терең және ауқымды көрінеді.

Қуанышев: Құқық қорғау, салық немесе басқа да реттеуші органдар тарапынан сіздің жеке ақпаратыңызға мемлекеттің монополиясы болған кезде түсінікті. Ал жеке банктер сіз туралы барлық ақпаратқа ие болған кезде, қайда тұратыныңызды, иелігіңізде не бар екенін, кіммен жазысатыныңызды немесе қайда саяхаттайтыныңызды, сіздің барлық әдеттеріңізді білсе, менің ойымша, бұл қауіпті болады. Мұнда тағы саусақтарының таңбасын түсіру, биометрияны қосыңыз. Банктерде қаншама құпия деректер топтастырылған! Ақпараттардың тарап кетуін елестетудің өзі қорқынышты.

Исатаев: Бұл жеке өмірге қол сұғу емес пе? Қайтадан супераптар мен маркетплейстер құру мәселесіне оралуға болады. Осы себепті Америкада мұндай нәрсе жоқ, әртүрлі мемлекеттік органдар бір-бірінің істеріне заңды түрде араласа алмайды. Ал бізде бәрі біріктіріліп, жеке қолдарға берілген.

— Қазір банктер тым көп ақша табады деген риторика бар…

Қуанышев: Егер банктер жақсы табыс тапса, демек, олар технологияға көбірек инвестиция сала алады, олардың арасында бәсекелестік артады. Ал клиенттер бәсекелестіктен үнемі пайда көреді. Мен әлі барлық банктер ашық жұмыс істеп, салық төлейтіні туралы айтып отырған жоқпын.

Исатаев: Банктер жақсы табыс табатындықтан, оларды капиталдандыру артады, демек, сенімдірек болады. Нәтижесінде экономиканың барлық қатысушылары жеңеді. Біз мұның қаншалықты маңызды екенін білеміз, өйткені біз 2007-2009 жылдары қорқынышты банктік дағдарысты басымыздан өткердік.

— Қазіргі команданың жоспарында ForteBank-ті халықаралық алаңдарға шығару, IPO өткізу бар ма?

Қуанышев: Әзірге мұндай жоспарлар жоқ, алайда біз мұны жасай аламыз.

Исатаев: Негізінде, біз бәріне дайынбыз.